آیت الله صانعی سال ۱۳۱۶ خورشیدی در خانواده ای مذهبی و روحانی و در یکی از روستاهای استان اصفهان به نام نیک آباد چشم به جهان گشود. وی در دامان خانواده ای مرید اهل بیت (ع) رشد و پرورش یافت و هنوز ۹ سالش نشده بود که به همراه پدر و برادرش به اصفهان رفت تا این دو برادر در حوزه علمیه شهر به تحصیل علوم قدیمه یا حوزوی بپردازند. آغاز تحصیل‌ او در حوزه‌ به ۱۳۲۵ خورشیدی و همزمان با آغاز دسیسه‌های‌ رژیم‌ پهلوی‌ نسبت به‌ حوزه‌ علمیه‌ باز می‌گردد، زمانی که عوامل رژیم در تلاش بودند تا با استفاده از تمام ابزار موجود، جایگاه حوزه های علمیه را در هدایت جامعه متزلزل کنند.
وی پس از ورود به مدرسه دروس مقدماتی را نزد استادانی همچون معلم حبیب آبادی نویسنده کتاب‌ مکارم‌ الا´ثار و کتاب مغنی‌ را نزد یدالله پورهادی‌ فرا گرفت‌. در همین برهه بود که او تصمیم گرفت برای ادامه تحصیلات به قم هجرت کند. در ۱۳۳۰ خورشیدی رهسپار دیار علم و عمل شد و در مدرسه علمیه‌ آقا سید صادق‌، سکونت‌ گزید. تلاش‌ علمی‌ وی‌ سبب‌ شد که‌ دوره‌ سطح‌ را در چهار سال‌ به‌ پایان‌ برساند و در  ۱۳۳۴ خورشیدی در آزمون‌ عمومی‌ فارغ‌ التحصیلان‌ دوره‌ سطح‌ شرکت‌ و رتبه‌ نخست‌ را کسب‌ کند. این‌ مسأله‌ باعث‌ شد که‌ آیه الله العظمی‌ بروجردی‌، وی‌ را مورد عنایت‌ و تشویق‌ خود قرار دهد.
در آن زمان او در حجره‌ای سکونت گزید که با هفت طلبه دیگر هم اتاق بود. او در خصوص این سال ها گفته بود:‌ «با وجود اینکه روزی ۱۳ جلسه درس و مباحثه داشتیم، سه ماه بنده یک وعده هم غذای سیر نخوردم.» اما آیت الله صانعی همچنان به راه خود ادامه ‌داد. او در دوره سطح از استادانی همچون عبدالجواد جبل‌عاملی صاحب اثرکفایه، امام موسی صدر، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی بروجردی و محمدتقی ستوده بهره جست. او یکسالی نیز درس خارج فقه را نزد آیت الله سیدحسین بروجردی فراگرفت. وی در خصوص این مرجع عالیقدر این گونه گفته است: «آقای بروجردی سلطه زیادی بر فقه داشت و مباحث را ریشه‌یابی می‌کرد… او پیشینه بحث را بیان، بر فتوا و نظر قدما تکیه، به فتوای فقهای اهل سنت توجه، فقه شیعه را با فتاوای اهل سنت تطبیق و در نهایت مطالب را جمع‌بندی می‌کرد.»

احکام بانوان، احکام نوجوانان، منتخب مناسک حج، صد و ۱۰ مساله از مسائل حج،‌ چهل مسئله در حج، احکام تعلیم و تربیت، امام خمینی و راز احیای اجتهاد در عصر حاضر، منتخب ادعیه و اعمال ماه مبارک رمضان، نگاهی کوتاه به‌زندگی مرجع عالیقدر تقلید و … از جمله کتاب هایی هستند که از آیت الله صانعی به یادگار مانده است و کتاب هایی همچون مصباح المقلدین، منتخب الاحکام (عربی)، کتاب الطلاق، کتاب القصاص، کتاب الإرث (۲مجلد) و… از جمله آثاری به شمار می روند که به زبان عربی چاپ و منتشر شده اند. گفتنی است، از آیت الله صانعی مجموعه نظرات فقهی و دیدگاه هایی بر جای مانده که توسط مؤسسه فرهنگی – هنری فقه‌الثقلین تنظیم و منتشر شده‌است.

دیدگاه آیت الله صانعی در مورد حقوق زنان
در کتاب چکیده اندیشه‌های آیت الله صانعی چاپ انتشارات میثم تمار قم آمده است که یوسف صانعی، در مورد حقوق زنان دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به اکثر مراجع دارد. مانند:
عدم شرطیت مرد بودن در مرجعیت دینی
عدم شرطیت مرد بودن در کلیه مناصب حکومتی
عدم شرطیت مرد بودن در قضاوت
تساوی زن و مرد در قصاص نفس و اطراف
تساوی دیهٔ زن و مرد در دیهٔ نفس و اطراف
زن، در صورتی که شوهرش وارث دیگری نداشته باشد، تمام اموال شوهر را ارث می‌برد.
ارث بردن زن از همهٔ اموال شوهر (از عین منقولات و از قیمت غیر منقولات)
عدم حرمت خروج زن از منزل بدون اجازهٔ شوهر، در مواردی که خلاف شئون مرد یا خلاف حق استماع مرد نباشد.
عدم نیاز به اذن شوهر در نذری که در مورد خود زن بوده یا در مال خود مستقل باشد، در صورتی که خلاف حق استمتاع مرد نباشد.
طلاق در دست مرد است، ولی اگر زن مهریهٔ خود را ببخشد و درخواست طلاق کند، بر مرد واجب است که او را طلاق دهد.
مادر هم مانند پدر در قتل فرزند قصاص نمی‌شود، مگر آنکه مرگ به علت اغراض شخصی باشد که در آن صورت، حکم پدر و مادر یکسان بوده و هر کدام به دلیل اغراض شخصی دست به قتل فرزند بزند، باید قصاص شود.
با نبود پدر، مادر بر طفل و اموال او ولایت دارد و بر پدربزرگ مقدم است.
ازدواج موقت مختص به شرایط خاص است نه به‌عنوان عدول ازدواج دائم.

فعالیت های اجرایی

آیت الله صانعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۸ خورشیدی به عضویت رسمی جامعه مدرسین جدید درآمد، در همان سال عضو فقهای شورای نگهبان نیز شد و تا ۱۳۶۱ خورشیدی در این منصب باقی ماند. در دوره نخست مجلس خبرگان با کسب آرای بالا به مجلس راه یافت. دادستانی کل کشور از دیگر فعالیت های اجرایی او در نظام جمهوری اسلامی بود که تا سال ۱۳۶۴ خورشیدی ادامه داشت. نمایندگی امام در شورای عالی بازسازی مناطق جنگی، امامت جمعه قم و عضویت‌ در مجمع‌ تشخیص‌ مصلحت‌ نظام‌ با حکم‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) از جمله دیگر فعالیت های او به شمار می‌رود. آیت الله صانعی پس از چندی تصمیم گرفت از سیاست و فعالیت های سیاسی کناره گیری و قم را برای تدریس انتخاب کند و  به‌ تدریس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ بپردازد.

همسر و فرزندان آیت الله صانعی
آیت الله صانعی در سن ۲۷ سالگی با نوه عمه خود، خانم شفیعی، ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو پسر و یک دختر می‌باشد. پسر اول آیت الله صانعی فخرالدین (سعید) صانعی است که مدرک کارشناسی ارشد دانشگاهی در رشته‌ی فقه و مبانی حقوق دارد و صاحب تألیف کتاب «شهادت زن در اسلام» و تدوین برخی کتب از کتاب‌های: «فقه و زندگی» و تحقیق کتاب «مصابیح الاحکام» است.
میثم صانعی پسر دوم وی دارای مدرک کارشناسی ارشد در علوم سیاسی است.
تنها فرزند دختر آیت الله صانعی نیز دارای مدرک کارشناسی ارشد در فقه و مبانی حقوق است.

سرانجام آیت الله صانعی

آیت الله العظمی یوسف صانعی از جمله مراجعی بود که در دوران زندگی و مرجعیت خود فتاوای داد که شاید مورد غضب مراجع سنتی قرار گرفت اما این مرجع نو اندیش و آزاده بدون هیچ واهمه ای ودر کمال شجاعت نظرات و فتاوا و دیدگاه های خود را بیان می کرد و همین شجاعت در بیان دیدگاهها باعث شد که مورد اقبال مردم و بخصوص جوانان وزنان قرار گیرد، زیرا دیدگاههای فقهی ایشان درباره زنان را کمتر مرجعی بیان می کرد.

آیت الله یوسف صانعی از مراجع تقلید و استاد درس خارج حوزه علمیه سرانجام پس از عمری تلاش و جهاد در راه اعتلای انقلاب و نظام جمهوری اسلامی در ۸۳ سالگی در ۲۱ شهریور ماه سال ۱۳۹۹ در اثر زمین خوردن و مصدومیت جدی ناشی از آن در بیمارستان فرقانی قم بستری شد و یک روز بعد  در ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ خورشیدی چشم از جهان فروبست.