نشست بررسی نقش شبکه های اجتماعی و رسانه ها در شکل گیری بحران های اجتماعی ایران ۱۴۰۱ در خانه اندیشمندان علوم انسانی و با حضور دکتر سعید سیدآقا بنی هاشم، دکتر علی اکبر دارینی، دکتر حامد حریرفروش، دکتر جلال الدین سلیمی_ مدیر جلسه، جمعی از دانشجویان و علاقه مندان این حوزه برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر جلال الدین سلیمی با اشاره به اهمیت و جایگاه رسانه، عنوان کرد: در جهان معاصر که موسوم به عصر اطلاعات و ارتباطات است و رسانه ها همه چیز را در تسخیر خود در آورده اند، کارکرد و اهمیت رسانه ها بر کسی پوشیده نیست .

سلیمی با بیان اینکه شناخت شبکه های اجتماعی در رابطه با حوادث و تحولات جهانی، امری لازم و ضروری پنداشته می شود، اظهار کرد: در همین راستا دهکده جهانی و گسترش رسانه های نوین و واقعیت جهانی شدن به معنای این است که پیشرفتی که انقلاب علمی و صنعتی به ویژه در گستره ارتباطات بدان دست یافته، مجال را برای پیدایش نیروها و نهادها و شبکه هایی که ماهیت و ابعادی جهانی دارند، هر لحظه بیشتر فراهم می کند و در نتیجه موجب طرح مشکلات بسیاری در گستره جهانی میگردد که حل آنها سیاستها و راهبردهای جهانی را طلب می‌کند.
در ادامه این جلسه دکتر سعید سیدآقا بنی هاشم به نقش رسانه ها و رویکرد تطبیقی این مسئله در ایران و ژاپن اشاره کرد و گفت: متاسفانه با این پدیده در جمهوری اسلامی ایران مانند تکنولوژی های دیگر، بصورت قهری برخورد می شود و نتیجه آن را در آمار استفاده ایرانیان از شبکه های اجتماعی مثل واتساپ، اینستاگرام، تلگرام و… مشاهده می کنیم.

او افزود: این در حالی است که در کشور ژاپن همه مردم از شبکه اجتماعی لاین استفاده می کنند و از شبکه های اجتماعی مانند تلگرام، فیس بوک و …کمتر استقبال می شود.

سیدآقا بنی هاشم دلیل این امر اشاره کرد و ادامه داد: علت را می توان در انسجام ملی ژاپن بیان کرد. در مقابل در ایران محدودیت های استفاده از شبکه های اجتماعی منجر به نارضایتی گسترده شده که در نهایت به انسجام ملی لطمه وارد کرده است.

او با بیان اینکه آموزش صحیح مردم در استفاده از شبکه های اجتماعی امری مهم در این راستا است، تصریح کرد: با آموزش صحیح می توان سواد رسانه ای مردم را ارتقا بخشید و از این پدیده به صورت مفید استفاده کرد، عدم آموزش نتیجه ای معکوس خواهد داشت همانطور که در ناآرامی های سال گذشته مشاهد کردیم.

نقش رسانه ها و شبکه های اجتماعی در پیگیری اهداف دولت ها 
دیگر سخنران نشست دکتر علی اکبر دارینی به نقشی که امروزه رسانه ها و شبکه های اجتماعی در پیگیری اهداف دولت ها دارند، اشاره کرد و گفت: رسانه های نوین، به ویژه شبکه های اجتماعی همچون توئیتر، واتساپ، تلگرام و اینستاگرام به بخشی از دیپلماسی رسانه ای دولتها تبدیل شده اند.

او با تاکید بر اینکه امروز جهان در کنار روزنامه نگاری حرفه ای پا به عرصه روزنامه نگاری شهروندی گذاشته است، خاطرنشان کرد: تولید خبر امروزه محدود به گروه های ویژه ای نیست، بلکه یک کاربر عادی که سواد رسانه ای هم ندارد با ضبط و پخش تصاویر میتواند به یک فعال رسانه ای تبدیل شود و با ذهنیت درست یا نادرست خود تولید محتوا کند.

دارینی اضافه کرد: دولتهای رقیب ـ به ویژه آنها که با دولت طرف مقابل رابطه دیپلماتیک ندارند، (مانند آمریکا) میکوشند از راه دور و با ابزار رسانه، به ویژه شبکه های اجتماعی، به افکار عمومی در کشور هدف جهت بدهند.

این سخنران با بیان اینکه دیپلماسی رسانه ای امروز به ابزار کلیدی دستگاه دیپلماسی کشورهای قدرتمند تبدیل شده است، اذعان کرد: رقبا و دشمنان ایران (آمریکا، بریتانیا، اسرائیل و عربستان) شبکه های فارسی زبان ۲۴ ساعته را با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی ایران راه اندازی کرده و گسترش داده اند.

او اضافه کرد: هدف این رسانه ها پیشبرد اهداف سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران است و در سالهای گذشته واشنگتن کوشیده است با تقویت آنها، به ویژه بهره گیری از شبکه های اجتماعی، تاثیر بیشتری بر افکار عمومی ایران بگذارد و ناآرامی اجتماعی در ایران را تشویق کنند.

دارینی ادامه داد: از آنجایی که ایالات متحده در ایران سفارتخانه ندارد، دست اندرکاران دیپلماسی این کشور با پشتیبانی از شبکه های اجتماعی و کوشیده اند این کمبود را جبران کنند.
او به نقش افکار عمومی و اهمیت آن برای دولت ها اشاره کرد و گفت: افکار عمومی حوزه ای است که دولتها برای پیشبرد سیاست خارجی خودشان و زمینه سازی برای انجام موفقیت آمیز رفتار خودشان از آن بهره می برند به گونه ای که هر آنچه را که میخواهند تهدید معرفی کنند نخست باید آن را به افکار عمومی القاء کنند. چرا که افکار عمومی پشتیبان قدرت دولت است تا دولت بتواند در راستای منافع خود از آن بهره‌مند شود.

این سخنران با تاکید بر اینکه دولتها به افکار عمومی اهمیت میدهند اما وظیفه آنها تبعیت از افکار عمومی نیست، بلکه قانع ساختن افکار عمومی نسبت به سیاستهای خود است، اضافه کرد: اقدام آمریکا در جهت اقناع سازی افکار عمومی در حمله به عراق نمونه بارز در این زمینه است. قدرتهای بزرگ که توانایی گفتمان سازی دارند، ابتدا ساختار معنایی میسازند و سپس رفتارها بر اساس آن شکل میگیرد.

به اعتقاد او؛ ایالات متحده همواره کوشیده است با گفتمان سازی در چارچوب سازه‌انگاری، رفتار رقبای خود را تهدیدی برای صلح و امنیت جهان نشان دهد، هر چند که آنها رفتار صلح آمیز داشته باشند.

دارینی با بیان اینکه آمریکا مخالفت با منافع خود را مخالفت با منافع جهانی و تهدید جامعه بین المللی میانگارد، اظهار کرد: به صورت ذهنی این تهدید را بر میسازد و با فشارهای سیاسی و بکارگیری دیپلماسی رسانه ای میکوشد دیگران را متقاعد کند که روایت او را بپذیرند. بعنوان مثال حضور آمریکا در ۱۱۰۰۰ کیلومتر دورتر از خاک آن در بسیاری از کشورهای خاورمیانه «نفوذ» به شمار میرود، اما حضور کم رنگ تر ایران در کنار مرزهای خودش در این کشورها «مداخله»، «بی ثابت سازی» و «تهدید امنیت منطقه ای» به شمار می رود.

او افزود: بطور کلی شبکه های اجتماعی ابزاری برای پیوند دادن میلیونها انسان به یکدیگر هستند و کاربرد منفی آنها میتواند گردهماییها ، اعتراضات، تجمعات و اغتشاشات را سازماندهی کند و حاکمیت یک کشور را به چالش بکشد.

جهانی شدن فرآیندی اجتماعی است

در این ارتباط دکتر حامد حریرفروش دیگر سخنران نشست، به این موضوع از دریچه جهانی شدن پرداخت و گفت: مالکوم واتِرز در تعریف جهانی شدن می گوید: جهانی شدن فرآیندی اجتماعی است که طی آن محدودیت های جغرافیایی که برای موضوعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد می شود را کنار می زند.

او عنوان کرد: در این بین قدرت های مسلط تلاش داشتند تا با یکسان سازی فرهنگی به اهداف استعماری خود بپردازند. جهانی شدن با گسترش فناوری های ارتباطی باعث شد تا مکان و فضا تعریف سنتی خود را از دست بدهد. مرزها از بین رفت و پیام در فضایی جهانی با گستره ای وسیع منتقل شد.

حریرفروش افزود: در سال ۱۹۷۰ مک لوهان در کتاب خود اولین بار مفهوم دهکده جهانی و جهانی شدن را ارائه داد. پس از آن برژینسکی این مفهوم را درباره نقش امریکا در رهبری و هدایت جهان مطرح کرد.

این سخنران عنوان کرد: تاکید مک لوهان در این خصوص معطوف به گسترش ارتباطات و رسانه بود. برخی از کارشناسان معتقدند امروز دنیا در دست کسی است که رسانه را در اختیار دارد. اهمیت این موضوع آنجاست که رسانه ها در شکل دهی افکار عمومی نقش تعیین کننده ای دارند.

اوا ادامه داد: در همین راستا، آلوین تافلر تمدن بشری را به سه مرحله تقسیم بندی کرده است: مرحله کشاورزی، مرحله صنعتی، مرحله فراصنعتی یا عصر ارتباطات و اطلاعات. در انقلاب صنعتی مرکزیت با اقتصاد بود اما در عصر ارتباطات مرکزیت با فرد است و این فرد می باشد که تعیین کننده است. در این عصر کسانی که شبکه های ماهواره ای، شبکه های اجتماعی و … را در اختیار داشته باشند دارای قدرت هستند.

حریرفروش تاکید کرد: این نقش و نفوذ رسانه باعث شده تا رسانه ها علاوه بر موضوعات فرهنگی، بر نظام تصمیم گیری های سیاسی و اجتماعی جوامع نیز اثربگذارند و علاوه بر انتقال پیام، الگوسازی نیز کنند.